برج آزادی به عنوان یکی از نمادهای معماری مدرن ایران، طراحی و اجرای پیچیدهای دارد که ترکیبی از اصول سازهای، زیباییشناسی و فناوریهای پیشرفته است. با استناد به اطلاعات مرتبط از منابع مختلف، میتوان مراحل طراحی و اجرای چنین سازههایی را به شرح زیر توضیح داد:

۱. اصول طراحی معماری و سازهای 168

• مفهوم و نمادگرایی: طراحی برج آزادی با الهام از عناصر معماری ایرانی-اسلامی مانند طاقهای جناغی و نقوش سنتی انجام شده است. این ایدهپردازی نیازمند هماهنگی بین فرم و عملکرد است، مشابه پروژههای مدرنی مانند برج ادیما که از پنلهای GFRC برای ایجاد قوسهای پیچیده استفاده شد .

• محاسبات سازهای:

  • تعیین ارتفاع و ابعاد برج بر اساس کاربرد و شرایط محیطی (مانند مقاومت در برابر باد تا ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت در برجهای استادیومی) .

  • انتخاب مصالحی مانند فولاد ST37 یا ST52 با پوشش گالوانیزه گرم برای مقاومت در برابر خوردگی .

  • طراحی بیس پلیت و لچکیها برای توزیع وزن و افزایش پایداری، مشابه برجهای روشنایی که بیس پلیت بر اساس دهانه پایینی و وزن سازه محاسبه میشود .

۲. مراحل اجرای سازه 

۱. برش و شکلدهی ورقهای فولادی:

• استفاده از دستگاههای گیوتین و پرس بریک برای خمکاری ورقها به شکل چندوجهی.

• کنترل ضخامت ورقها بر اساس ارتفاع برج (۱۲ تا ۳۰ متر) .

۲. جوشکاری و مونتاژ:

• اتصال قطعات با جوش زیرپودری (SAW) و جوش CO2 برای اطمینان از استحکام درزها.

• اورلب کردن قطعات برای افزایش ارتفاع و استفاده از قفلهای ضد سقوط .

۳. نصب سبد پروژکتور یا عناصر معماری:

• در برجهای مشابه، سبدهای ثابت یا متحرک با قابلیت نصب ۶ تا ۲۴ پروژکتور طراحی میشوند 1. در برج آزادی، این بخش ممکن است شامل گنبد شیشهای یا سازههای تزئینی باشد.

۴. پوششدهی و رنگآمیزی:

• استفاده از گالوانیزه گرم و رنگهای پودری الکترواستاتیک برای محافظت در برابر رطوبت و UV .

۵. اجرای نمای پیشساخته:

• در پروژههایی مانند برج ادیما، پنلهای GFRC با روش نصب خشک و بدون داربست استفاده شدند که سرعت اجرا و ایمنی را افزایش میدهد .

۳. ملاحظات فنی و ایمنی 

• مقاومت در برابر زلزله و باد:

  • طراحی برج بر اساس نقشههای بارگذاری با سرعت باد ۱۰۰-۱۴۰ کیلومتر بر ساعت و استفاده از سیستمهای مهاربندی.

  • محاسبه ضخامت لچکیها و بیس پلیت بر اساس وزن سازه .

• دسترسی و نگهداری:

  • تعبیه دریچههای دسترسی و نردبانهای ایمنی در بدنه برج، مشابه برجهای روشنایی .

۴. فناوریهای نوین در اجرا 

• استفاده از مصالح ترکیبی:

  • در برج ادیما، پنلهای GFRC به دلیل سبکی، مقاومت و قابلیت شکلپذیری در طراحی قوسها استفاده شدند. این روش میتواند در سازههای مشابه مانند برج آزادی نیز کاربرد داشته باشد.

• نصب بدون داربست:

  • اجرای پنلها از داخل طبقات، که زمان و هزینه را کاهش میدهد و ایمنی را افزایش میدهد .

۵. چالشهای طراحی و اجرا

• هماهنگی بین فرم و عملکرد: ایجاد تعادل بین زیباییشناسی (مانند قوسهای پیچیده) و استحکام سازهای.

• مدیریت پروژههای بلندمرتبه: نیاز به استفاده از تجهیزات خاص مانند جرثقیلهای سنگین و سیستمهای نظارت دقیق.

برای اطلاعات بیشتر درباره استانداردهای فنی یا جزئیات مصالح، میتوانید به منابعی مانند مازیار صنعت یا شهرسامان مراجعه کنید.

سازنده و پیمانکار اصلی برج آزادی
برج آزادی (شهیاد سابق) به عنوان یکی از مهمترین نمادهای معماری معاصر ایران، در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی طراحی و ساخته شد. بر اساس اسناد و منابع تاریخی، اطلاعات مربوط به سازندگان و پیمانکاران این پروژه به شرح زیر است:

۱. طراح اصلی

• حسین امانت (Hossein Amanat)، معمار ایرانی-کانادایی، طراح اصلی برج آزادی بود. او این طرح را در سن ۲۴ سالگی و در قالب یک مسابقه ملی طراحی کرد که مورد تأیید فرح پهلوی و دولت وقت قرار گرفت.

• طرح او تلفیقی از معماری ایرانی-اسلامی (مانند طاقهای ساسانی، باغهای ایرانی و نقوش هخامنشی) با فناوری مدرن بود.

۲. مجری و پیمانکار ساخت

• ساخت این برج زیر نظر دولت پهلوی و با همکاری سازمانهای عمرانی دولتی انجام شد.

• بر اساس برخی منابع غیررسمی، شرکتهای خارجی مانند کمپانی آمریکایی "ایربز" (Ayres) در مراحل فنی و اجرایی پروژه مشارکت داشتند، اما اسناد رسمی این موضوع را بهطور دقیق تأیید نمیکنند.

• عملیات ساختوساز توسط پیمانکاران داخلی و با نظارت مهندسان ایرانی پیش رفت. برخی گزارشها از همکاری شرکتهای ساختمانی وابسته به شهرداری تهران خبر میدهند.

• پروژه در سال ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از ۲۸ ماه در سال ۱۳۵۰ به بهرهبرداری رسید.

۳. سازمانهای ناظر

• شهرداری تهران و وزارت مسکن و شهرسازی وقت، نقش کلیدی در مدیریت و تأمین مالی پروژه داشتند.

• پس از انقلاب، مدیریت برج به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد.

۴. چالشهای نامشخص

• اطلاعات دقیقی از نام شرکتهای پیمانکار داخلی یا قراردادهای منعقدشده در دسترس نیست. احتمالاً اسناد مربوط به پیمانکاران در آرشیوهای دولتیِ آن دوره (مانند اسناد شهرداری یا وزارت راه) نگهداری میشود.

• برخی منابع اشاره میکنند که از فناوریهای نوین بتن پیشساخته و مشارکت مهندسان آلمانی یا ایتالیایی در ساخت استفاده شد، اما جزئیات آن تأیید نشده است.

۵. منابع پیشنهادی برای تحقیق بیشتر

• آرشیو ملی ایران (اسناد دهه ۴۰-۵۰ شمسی مرتبط با پروژههای عمرانی).

• کتاب «برج آزادی؛ از معماری تا نماد» (نشر سازمان میراث فرهنگی).

• مصاحبههای حسین امانت (طراح برج) که در برخی مستندها یا مقالات منتشر شده است.

• پایگاههای تخصصی تاریخ معماری ایران مانند «انجمن مفاخر معماری ایران».