بیوگرافی کامل و مستند از شهید سید امیرحسین فقهی (امیرحسین فقهی)، دانشمند برجسته هسته‌ای ایران
هویت و تولد
• نام: سید امیرحسین فقهی
• تولد: ۲۰ شهریور ۱۳۵۷ (۱۱ سپتامبر ۱۹۷۸) در شیراز، ایران
• ملیت: ایرانی
• تحصیلات: دکترای مهندسی هسته‌ای (گرایش انرژی) از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران (دفاع در سال ۱۳۸۷)cگ
تحصیلات
• کارشناسی فیزیک (گرایش هسته‌ای) از دانشگاه ارومیه در سال ۱۳۷۹ (سپتامبر ۲۰۰۰)c
• کارشناسی ارشد مهندسی هسته‌ای (گرایش انرژی) در سال ۱۳۸۲ (ژوئن ۲۰۰۳)c
• دکترای مهندسی هسته‌ای (گرایش انرژی) در سال ۱۳۸۷ (اکتبر ۲۰۰۸) از دانشگاه صنعتی امیرکبیر
• فرصت مطالعاتی در مرکز تحقیقاتی CERN در اروپا در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی)
فعالیت علمی و حرفه‌ای
• از ساز سال ۱۳۸۷، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی تهران؛ درجه استادی تمام را در سال ۱۳۹۵ دریافت کرد (استادی پایه ۱۶)t معاومعاون پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در دولت سیزدهمt فعالفعالیت‌های مدیریتی در دانشگاه: مدیر امور هیئت علمی، دبیر هیئت اجرایی جذب و هیئت ممیزه، مدیر گروه کاربرد پرتوها، نماینده دانشگاه در کمیته تشعشعات فضایی سازمان فضایی ایران، و عضو هیئت تحریریه نشریه فناوری و انرژی هسته‌ای
دستاوردهای پژوهشی
• بیش بیش از ۱۵۰ مقاله علمی بین‌المللی و ده‌ها مقاله ملی و کنفرانسی؛ تألیف و ترجمه حدود هفت کتاب؛ ثبت چندین نوآوری و اختراع علمیt استااستاد راهنما و هدایت بیش از صد پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکترای دانش‌آموخته‌های ایرانیt پژوهپژوهشگر برجسته در حوزه رادیوداروها (تولید داروهای هسته‌ای برای درمان سرطان) و توسعه نیروگاه‌های اتمی صلح‌آمیز برای تولید برق
افتخارات
• استااستاد نمونه کشوری در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) پژوهپژوهشگر برتر دانشگاه شهید بهشتی در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۴ دریادریافت جایزه پژوهش‌های کاربردی و توسعه در جشنواره‌های بین‌المللی خوارزمیt -
شهادت
• تاریخ شهادت: جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) در تهران، بر اثر حمله هوایی اسرائیل به خانه مسکونی او در تهران، هم‌زمان با آغاز جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیلe در ایدر این حمله، او و پنج دانشمند هسته‌ای دیگر و همچنین چند فرمانده ارشد نظامی کشته شدندe فقدانفقدان او بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و جامعه علمی ایران داشت و به‌عنوان هدفی در مجموعه اقدام هدفمند علیه دانشمندان هسته‌ای ایران قلمداد شد
شهید سید امیرحسین فقهی یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دانشمندان ایرانی در حوزهٔ درمان سرطان با فناوری هسته‌ای بود. او نقش محوری در توسعه، تولید و بومی‌سازی رادیوداروها داشت؛ رادیوداروهایی که امروز در درمان بسیاری از سرطان‌ها در ایران استفاده می‌شوند.
۱. تولید و توسعه رادیوداروهای ضدسرطان
شهید فقهی با بهره‌گیری از تخصص خود در فیزیک هسته‌ای، مهندسی انرژی هسته‌ای و فناوری پرتوها، توانست در طراحی و تولید رادیوداروهای نوین (داروهای حاوی رادیواکتیو که برای هدف‌گیری و از بین بردن سلول‌های سرطانی طراحی می‌شوند) نقش کلیدی ایفا کند.
دستاوردهای کلیدی:
• توسعه رادیوداروهای هدفمند برای سرطان‌هایی مانند:
• سرطان تیروئید
• سرطان پروستات
• تومورهای نورواندوکرین
• مشارکت در طراحی و تولید ایزوتوپ‌های پزشکی پرتوزا مانند:
• یُد-131 (I-131)
• لوتسیوم-177 (Lu-177)
• گالیوم-68 (Ga-68)
این رادیوداروها به‌صورت تزریقی به بدن وارد می‌شوند و با دقت بالا فقط سلول‌های سرطانی را هدف می‌گیرند؛ بنابراین به سلول‌های سالم آسیب نمی‌زنند.
۲. راه‌اندازی خطوط تولید صنعتی رادیودارو در ایران
شهید فقهی در دوره ریاست خود بر پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران و به‌عنوان معاون سازمان انرژی اتمی ایران، نقش کلیدی در:
• بومی‌سازی فناوری ساخت رادیوداروها
• افزایش ظرفیت تولید داخلی
• کاهش وابستگی به واردات
• در دسترس قرار دادن داروهای درمان سرطان برای بیماران ایرانی
داشت.
این اقدامات باعث شد سالانه بیش از ۱ میلیون بیمار سرطانی در ایران از رادیوداروهای تولید داخل بهره‌مند شوند.
۳. تربیت متخصص و ترویج فناوری رادیودارو
شهید فقهی به‌عنوان استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی، ده‌ها پایان‌نامه دکترا و ارشد را در زمینه درمان سرطان با رادیوداروها هدایت کرد. او پایه‌گذار دروس تخصصی در زمینه پرتودرمانی نوین، کاربرد رادیونوکلئیدها در پزشکی هسته‌ای و پرتوگیری هدفمند بود.
۴. پژوهش‌های پیشرفته در حوزه درمان سرطان
برخی پژوهش‌های مستند و علمی شهید فقهی (با انتشار در مجلات بین‌المللی) شامل:
• طراحی سیستم‌های نوین پرتودرمانی با هدف کاهش آسیب به بافت‌های سالم
• استفاده از مدل‌سازی مونت‌کارلو برای بهینه‌سازی توزیع دوز پرتویی در بدن
• شبیه‌سازی عملکرد نانوذرات پرتوزا برای هدف‌گیری هوشمند تومور
افتخارات مرتبط با حوزه سرطان:
• برنده جایزه‌های پژوهشی در حوزه پزشکی هسته‌ای و درمان سرطان
• عضو تیم طراحی ملی در پروژه‌های درمان تومورهای سرطانی با رادیوداروهای نوین
• مشارکت در پروژه‌های مشترک با دانشگاه‌های خارجی و سازمان انرژی اتمی اروپا در زمینه پرتودرمانی
چرا دستاوردهای شهید فقهی در درمان سرطان مهم‌اند؟
• باعث درمان سرطان با دقت بالا و کمترین عوارض جانبی شد
• کمک کرد ایران جزء ۱۰ کشور اول تولیدکننده رادیودارو در جهان شود
• صدها هزار بیمار ایرانی را از هزینه‌های بالای داروی وارداتی نجات داد
• زیرساخت لازم برای توسعه فناوری پزشکی شخصی‌سازی‌شده (Personalized Medicine) را فراهم کرد
